Anne / baba endişe ve korkularını yenebilmek, düşünmekten bile ürktüğü tehlikeleri engellemek adına her türlü çareye baş vurur. En değerli varlıklarının iyiliği için onun yanlış yapmasına engel olmaya çalışır. Bu amaçla -çocukluk döneminde yaptığı gibi- onu zaman zaman ceza ile “yola getirmek” ister. Ancak bu bir yarar sağlamaz, sadece zarar verir. Bu yüzden anne / baba “sen şunu yaptın, o nedenle sana bu cezayı veriyorum” demek yerine başka bir yol seçmeli. Ergene ceza verilmemeli, başka çarelere başvurmalı.
Bir çocuğa kıyasla ergen ceza almaktan çok daha fazla etkilenir. Çünkü o bir çocuk değil. Henüz yeteri kadar deneyimi olmayan bir birey. Hangi davranışın hangi bedeli olduğu konusunda kafası karışık. Neyin doğru, neyin yanlış olduğuna ilişkin kesin bir fikri yok. Bu yüzden ceza verildiğinde haksızlığa uğradığını düşünür.
Annesinin / babasının ceza veren konumda olması, kendisinin de “ceza verilebilir” bir kimse olması ona kabul edilemez gelir. Çünkü kendini büyük bir insan olarak görmektedir. Anne / babasının kendisine karşı düşmanlık beslediğini düşünür. Ceza almasına sebep olan budur. Ayrıca annesinin / babasının zayıf, bilgisiz, anlayışsız, vb. olduğundan artık emindir.
Ceza vermek ergenle anne / baba arasındaki köprüleri yıkar atar. İlişkileri derin yara alır. Aralarındaki iletişim kopma noktasına gelebilir. Konuşamaz hale gelirler. Anne / baba konuşmayı başarabilir fakat ergen kendini kapatır ya da zorunlu olduğu kadar konuşur.
NE YAPMALI ?
Ergen bir hatayı ilk kez yaptığında ceza ya da eleştiri almamalı. Onun yerine söz konusu hata enine boyuna anlatılmalı. Sebepleri, sonuçları ayrıntılı bir şekilde açıklanmalı. Tekrar edildiği takdirde hangi olumsuz sonuçların ortaya çıkacağı belirtilmeli. Bu olumsuz sonuçları gidermek için ne yapılması gerektiği konusunda onun fikri sorulmalı:
“Bu yaptığının şöyle bir sonucu var. Bu sonuç bana (ya da filancaya) şu zararı veriyor. Tekrar aynısı yaşanırsa bu zararın bir şekilde giderilmesi gerekecek. Ne dersin? Nasıl yapalım? Sen ne düşünüyorsun?”
Ergen mantıklı konuşmalara hak verir. Çünkü zaten hayatın tüm alanları için mantıklı açıklamalar peşinde. Ergen olmanın özelliklerinden biri de bu. Yukarıdaki konuşmanın sonunda aynı durumun tekrarlanması halinde ne olacağı birlikte kararlaştırılır. Böylece ergen “ne yaparsa”, “ne olacağını” bilir. Fakat bunun adı artık ceza değildir. Çünkü kendisi karara ortak olmuştur. Yetişkin bir insan olarak yaptıklarının sonuçlarına katlanması gerekmektedir. Bunu sineye çekmesi çok kolaydır.
Yukarıdaki gibi bir konuşma yapmadan doğrudan doğruya ceza verilmesi ergen için katlanılması zor bir anlam taşır: “sen hala çocuksun”. Başka bir deyişle “sen yetişkin insanların yaptığı gibi yaşanan olaylar hakkında konuşabileceğim birisi değilsin. Sen anlamazsın. Yetersizsin…”
Anne / baba ergen yaştaki çocuğuna ceza vermemeli. Onunla konuşarak ve uzlaşarak birlikte kararlar almalı. Bu kararlar cezadan beklenenleri sağlayacak kararlar olmalı.
Dr. Abidin Sönmez
Aile Danışmanı, Özel Marmaris Aile Danışma Merkezi
0252-419 22 96; 0532 557 90 19; marmarisadm@gmail.com
facebook.com/Marmaris.ADM, Instagram : marmarisadm
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.