Suriye'ye kimyasal silah incelemesi için uzmanlarını gönderen ve toplanan numuneleri labaratuvarlarda incelettirmeye başlayan Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (KSYÖ) Genel Direktörü Büyükelçi Ahmet Üzümcü, "Suriye’de toplanan numuneler 4 farklı ülkede incelenecek" dedi.
Suriye'nin başkenti Şam'ın kırsalındaki Doğu Guta'da 21 Ağustos'ta binden fazla kişinin ölümüyle sonuçlanan saldırıda kimyasal silah kullanılıp kullanılmadığını araştırması için Birleşmiş Milletler'in talebi üzerine KSYÖ tarafından oluşturulan inceleme heyeti, Suriye'deki çalışmasını tamamladıktan sonra topladığı numuneler ile 31 Ağustos'ta Hollanda'nın Lahey kentindeki KSYÖ'ye gelmiş ve Büyükelçi Üzümcü tarafından karşılanmıştı.
KSYÖ'den 9 ve Dünya Sağlık Örgütü'nden 3 uzmanın yer aldığı heyete İsveçli bilimadamı Ake Sellström başkanlık etmişti.
Heyetin topladığı delillerin inceleme için dört farklı ülkedeki labaratuvarlara gönderilmesini organize eden KSYÖ'nün Genel Direktörü Üzümcü, sürecin seyrine ve çalışmalarına ilişkin AA muhabirine açıklamada bulundu.
Üzümcü, BM heyetinin Şam'da topladığı söz konusu numunelerin bir kısmının laboratuvarlara gönderildiğini geri kalanının ise yarın gideceğini bildirdi. Sonuçların büyük ihtimalle 2 hafta içinde belli olacağını anlatan Üzümcü, sonuç raporunun BM Sekreteri’ne gönderileceğini ve gerekli açıklamaların orada yapılacağını kaydetti.
İnceleme oldukça hassas
Büyükelçi Üzümcü, kimyasal silah iddialarını araştıran laboratuvarların her yıl testten geçirildiğinin altını çizerek, şu bilgileri verdi:
“Bundan sonraki aşamada Suriye’de toplanan gerek biyolojik gerek çevresel örnekler laboratuvarlarda incelenecek. Bizim böyle bir laboratuvarlar ağımız var. Çeşitli taraf ülkelerde 21 laboratuvar var. Bunlar her yıl testten geçiyorlar yeteneklerini muhafaza edip etmedikleri noktasında. Bu laboratuvarlarda incelemeler yapılacak ve mevcut kurallara göre de bu iki haftaya kadar sürebiliyor. Fakat bunun en kısa sürede bitirilmesi için gayret gösterecekler. Türkiye’de böyle bir laboratuvar mevcut değil. Soruşturma komisyonunda BM Güvenlik Konseyi daimi üyeleri vatandaşları yer alamadı biliyorsunuz. Keza laboratuvarlar bakımında da bu ülkelerdeki laboratuvarları kullanamıyoruz.”
İncelemenin oldukça hassas olduğunun ve titiz bir çalışma gerektirdiğinin farkında olduklarına değinen Üzümcü, “Bugüne kadar geçilen sınavlara bakıldığında mevcut laboratuvarların bu incelemeleri en iyi şekilde yapacağından bir kuşkumuz yok” dedi.
İnceleme heyeti başkanı rapor hazırlayacak
BM inceleme heyeti başkanı Ake Sellström’ün de eldeki diğer bilgilerden hareketle rapor hazırlamaya başlayacağını ifade eden Üzümcü, "Çünkü birtakım mülakatlar yaptılar, başka belgeler var. Onları özenli bir şekilde inceleyecekler ve raporu hazırlamaya başlayacaklar. Tahlil sonuçları da geldiğinde raporu Genel Sekreter'e sunacak. Sonuçları BM Genel Sekreteri açıklayacak.”
Cumartesi günü Lahey’den gelen heyetle kendisinin görüştüğünü, heyet başkanının BM Genel Sekreteri’ne bir brifing de verdiğini hatırlatan Üzümcü, görüşmelerin inceleme sonuçlarıyla ilgili olmadığını söyledi. Üzümcü, laboratuvar sonuçları belli olmadan heyet başkanı Ake Sellström’ün bir tahmin yürütmek istemediğini aktardı.
Hem muhalifler hem askerlerle görüşüldü
Heyetin çok zor şartlar altında görev yaptığını ve kendileriyle gurur duyduğunu dile getiren KSYÖ Genel Direktörü Üzümcü, Suriye’de rejim güçlerinin kimyasal silahlara ilişkin izleri sildiği yönündeki iddialarla ilgili şu değerlendirmede bulundu:
“Doğrusu izlerin yok edilmeye çalışıldığı gibi şeyleri bilemiyorum. Fakat muhalefetin kontrolünde olan yerlerde bütün gerekli temasları yapabildiklerini anlıyorum. Zaten kullandığı iddia edilen yerler şu anda muhalefetin kontrolünde. Hastalarla, doktorlar görüşmeler yapıldı noktasında bir zorluk olmamış anladığım kadarıyla.”
İnceleme heyetinin en son gün Suriye’de askerlerle de görüştüğünü anımsatan Üzümcü, “Heyete oradayken Suriye hükümeti tarafından birtakım (kimyasal silah) kullanım iddiaları ortaya atıldı. Bu iddialar çerçevesinde onların bir hastanesinde kimyasal silahlara maruz kaldığı iddia edilen askerlerle de görüşülüp kan örnekleri alındı” dedi.
Kimyasal silahları kimin kullandığı raporda yer almayacak
Suriye’ye yönelik oluşturulan soruşturma komisyonuna verilen görev yönergesinin kimyasal silahların kullanılıp kullanılmadığının tespitiyle sınırlı olduğunu kaydeden Üzümcü, raporda söz konusu silahları kimin kullandığı hususuna girilmesinin öngörülmediğini ifade etti.
Üzümcü, kimyasal silah kullanıldığının tespit edilmesi halinde, BM Güvenlik Konseyi’nin silahların kim tarafından kullanıldığını da inceleyeceğini tahmin ettiğini dile getirdi.
Rapor sonuçları bilimsel kesinlik arz edecek
Araştırma komisyonu raporunun tamamen bilimsel ve teknik olacağını, siyasi bir yönü olmayacağını belirten Üzümcü, şunları ifade etti:
“Nitekim hem başkan hem üyeler açısından bakıldığında komisyon uzman kişilerden oluşuyor. Laboratuvarlar da birer bilimsel kuruluş. Dolayısıyla bu bulguların bence sorgulanmaması lazım. Olduğu gibi kabul etmek gerekir. Çünkü çok titiz bir incelemedir. Dolayısıyla bu titiz çalışmaların uluslararası toplum tarafından kabul edileceğini düşünüyorum. Bilimsel bir kesinlik arz edecektir rapor. Ama siyasi sonuçların tabii ki başka organlar tarafından değerlendirilmesi gerekir.”
Komisyonun tekrar Suriye’ye gitmesi de söz konusu
Suriye’ye yönelik daha önce kimyasal silahlarla ilgili dile getirilen iddialarla ilgili soruşturmaların bundan sonra devam edeceğinin BM tarafından açıklandığını hatırlatan Üzümcü, “Onlar bir kenara itilmiş değil. Gerekirse komisyonun tekrar Suriye’ye gitmesi de söz konusu ama bunun zamanlaması hususunda henüz bir karar yok” diye konuştu.
Suriye’nin kimyasal silah varlığı
Suriye’nin kimyasal silah varlığına dönük ancak açık kaynaklara dayalı bir bilgiye sahip olduklarını kaydeden KSYÖ Genel Direktörü Üzümcü, bunun dışında bilgi elde etme imkanları bulunmadığını söyledi. “Buna bakıldığında bin tona kadar varan bir takım tahminler var” diyen Üzümcü, “Çeşitli kategorilerde, hardal gazı veya sarin gibi sinir gazları. Bu önemli bir stok tabii. Çeşitli fırlatma araçları da var. Kullanıldığı takdirde büyük zayiat verecek bir stok. Son zamanlarda bu stoklar nerelerde muhafaza ediliyor, azalma var mı yok mu bunları bilemiyoruz. Fakat şu ana kadar hükümet kuvvetlerinin kontrolü altında olduğu anlaşılıyor. Çünkü aksine bir rapor da görmedik. Yani kontrolünden çıktığı veya kontrolü dışında kalan bölgelerde kimyasal depoları bulunduğuna dair bir rapor görmedik” açıklamasını yaptı.
Üzümcü, "Suriye’de kimyasal silahların muhaliflerin eline geçtiğine yönelik bize ulaşan bir bilgi bulunmuyor” ifadesini kullandı.
Kimyasal silahların yasaklanması sözleşmesine taraf olmaları ve KSYÖ'nün üyesi haline gelmeleri için temaslarda bulunduklarını hatırlatan Üzümcü, Suriye’yle de geçmişten bu yana benzer temaslar gerçekleştirdiklerini ama sonuç alamadıklarını ifade etti.
189 ülkenin üye olduğu KSYÖ’ye şu anda Suriye, Mısır, İsrail, Myanmar, Kuzey Kore, Angola, Güney Sudan ve Somali’nin üye olmadığını belirten Üzümcü, uluslararası kamuoyundan bu ülkelerin örgüte üye olmaları yönünde katkı beklediklerini dile getirdi. BM Genel Sekreteri’yle bu ülkelere birer ortak mektup gönderdikleri bilgisini veren Üzümcü, Somali’nin bu süreçte üye olmaya karar verdiğini ama Suriye’nin de aralarında olduğu diğer ülkelerden henüz olumlu bir cevap alamadıklarını söyledi.
ABD kimyasal silahlarının yüzde 90’ını, Rusya yüzde 75’ini imha etti
Kimyasal silahların yasaklanması sözleşmesi yürürlüğe girdiğinde tüm ülkelerin mevcut stoklarını bildirmeleri gerektiğini ve bu kapsamda Hindistan ile Arnavutluk ve isminin zikredilmesini istemeyen bir başka ülkede stokların uluslararası denetim tamamen imha edildiğini belirten Üzümcü, şu bilgiyi verdi:
“ABD ve Rusya en fazla stok bulunduran ülkeler. ABD kimyasal silah stoklarının yüzde 90’ını Rusya yüzde 75’ini imha etti şu ana kadar. Rusya 2015 yılına kadar imha çalışmalarını sonlandırmayı öngörüyor. ABD’de ise biraz daha uzun sürecek gibi görünüyor” diye konuştu.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.